شرح خبرنامه
شخصيت و چند عامل تاثيرگذار بر آن
تاریخ انتشار خبر : 1392/07/29
شخصيت و چند عامل تاثيرگذار بر آن
از منظر روانشناسان شخصيت يک تعريف واحد دارد که عبارت است از ويژگي ها و شيوه هاي رفتاري و نوع سازگاري فرد که جنبه دائمي داشته باشد و تمايزي بين فرد و ديگران قائل شود و باعث رابطه بين او و ديگران در يک محيط شود.ديدگاههايي که فرد نسبت به خود دارد،نگرش او نسبت به ديگران و طرز تفکر و نحوه بيان آن،اميال و آرزوهاي فرد،برنامه هاي او براي زندگي و درنهايت سازگاري کلي فرد که الگوي خاصي از زندگي او را تشکيل دهد را شخصيت مي نامند.شخصيت ابعاد پيچيده اي دارد و نيز قابل رشد است و درعين حال عوامل متعددي در رشد آن دخالت دارند.برخي از عوامل داراي ماهيت بيولوژيکي است که مباني وراثت را تشکيل مي‌دهد.
در واقع رشد شخصيت فرد از کودکي آغاز مي شود ورفته رفته در قالب مجموعه اي از واکنش هاي رفتاري ويژه ي کودک، شکل گرفته و ظاهر مي گردد. گرچه به هر ميزان که از سن کودک بگذرد واکنش هاي او اختصاصي تر مي شوند.در واقع شخصيت يک نظام پويا و پايدار دارد که بر رفتار و کردار وي نقش دارد. برخي از اين نظام ها داراي وحدت عمل هستند و برخي ديگر به تفاوت انسجام و وحدت عمل کمتر و بيشتري دارند.در شکل گيري شخصيت، دو عامل اساسي وراثت و محيط و تأثير متقابل آنها نقش مهمي دارند. از نظر توارث عناصر، ژنتيکي، فيزيولوژيکي و جسماني و از نظر محيطي مسائلي مانند شرايط قبل از تولد، تجارب ماههاي اوليه‌ي زندگي، نظام خانواده و روابط درون خانواده، تجارب کودکي، بلوغ و نهادهاي آموزشي نيز هر کدام در جاي خود مطرح مي‌باشند. اگر الگوهاي معمول پاسخ افراد را در برابر موقعيت‌ها بشناسيم بهتر مي‌توانيم رفتار او را در موقعيت‌هاي جديد پيش‌بيني کنيم.
محيط پيش از تولد
پس از آنکه نطفه ي موجود زنده بسته شد، رحم مادر نخستين محيط مناسب براي رشد شخصيت «جنين» به شمار مي آيد. تغذيه و بهداشت تن و روان مادر در اين دوره اثر فراواني در رشد دارند. تغذيه و محيط زيست نامناسب، بيماري هاي بدني و رواني، راديوگرافي زياد از مغز و شکم مادر، ايراد ضربه و صدمه به جنين، مصرف داروهاي شيميايي و آنتي بيوتيک ها، انواع مخدرات از جمله کشيدن سيگار در هنگام بارداري در ساخت و رشد جنين تأثير سوء به جاي مي گذارد و ممکن است موجب عقب ماندگي هاي هوشي و ذهني کودک گردد.
برانگيختگي ها و هيجان هاي هراسناک سبب تراوش هورمون هاي فوق کليوي، به ويژه آدرنالين مي شوند و از راه خون به جنين انتقال مي يابند و به اين ترتيب عوامل مثبت و منفي يا به عبارتي سودمند و زيان بار در رشد شخصيت اثر بخش مي باشند.
محيط بعد از تولد:
خانواده : محيط خانواده در ساختن شخصيت فرد تأثير به سزايي دارد. نخستين کسي که کودک با او آشنايي و ارتباط برقرار مي کند، مادراست. از اين رو، نقش مادر در سال هاي اوليه ي زندگي کودک در رشد و شکل گيري شخصيتش انکارناپذير است. نتيجه ي بررسي هاي متعدد نشان داده است که محيط خانوادگي نامناسب موجب عدم سازگاري در کودکان مي شود و در مقابل، محيط هاي خانوادگي مناسب و سالم در اطفال و نوجوانان، کفايت رواني و اتکاء به نفس به وجود مي آورد. تجربيات ناموفق کودک در رشد شخصيت خلل وارد ساخته و هم چنين نوع رفتار والدين با فرزندانشان اعم از پذيرش، طرد، سهل گيري، سخت گيري و ... در قالب ريزي شخصيت کودک نقش مهمي را بازي مي کند.
تأثير مادر
چنان که گفته شد نخستين کسي که کودک با او آشنايي و ارتباط حاصل مي کند مادر است. وقتي مادر به کودک خود شير مي دهد و با دست هاي خود او را نوازش مي کند ميان آن ها علاقه و رابطه ي محبت آميز برقرار مي گردد. از سوي ديگر مادراني هستند که بر حسب وظيفه به کودک شير مي دهند ولي رفتار محبت آميزي با فرزند ندارند اين دو شيوه ي رفتار در شکل گيري دو گونه شخصيت در کودک تأثير مي گذارد. در صورت نخستين امکان دارد کودک داراي شخصيتي سازگار، فعال و پويا شود و در صورت دوم ممکن است درون گرا و ناسازگار بار آيد.
نقش پدر
پس از اين که کودک به رشد کافي رسيد و اعضاي خانواده را به خوبي شناخت اهميت پدر برايش مشخص مي گردد.
روان شناسان در بررسي هاي خود به اين نتيجه رسيده اند پسراني که در خانواده هاي بدون پدر رشد کرده اند نسبت به پسراني که از سرپرستي پدران خود برخوردار بوده اند سازگاري کمتر و ويژگي هاي مردانگي ضعيف تري داشته اند.
پسرها معمولاً پدر را الگو قرار داده و مي کوشند از راه همانند سازي با او از رفتارش تقليدکنند، در صورتي که دختران با توجه به عوامل و شرايط فطري و محيطي مادر را نمونه قرار مي دهند و خود را همانند مي سازند. گروهي از روان شناسان معتقدند که اگر پدر و مادر سخت گير و کم مهر باشند، ممکن است کودک درون گرا، خيالباف، سرکش و پرخاشگر شود و چنان چه پدر و مادر بيش از اندازه محبت کنند و او را لوس بار بياورند ، چه بسا کودک در خودنمايي، برون گرايي يا وابستگي به ديگران راه افراط را در پيش گيرد.
بنابراين روي هم رفته، محيط خانواده در ساختن شخصيت فرد تأثير به سزايي دارد. چنان چه اگر هر يک از ما در يک خانواده ي غير ايراني تربيت شده بوديم اينک رفتار و کرداري متفاوت داشته و اخلاق و حتي استدلال و جهان بيني ما نيز به گونه اي ديگر بود.
گروه علمي نشر آرياگهر
نظرات :