فرسودگي شغلي
تاریخ انتشار خبر : 1392/09/21
فرسودگي شغلي يا کار زَدگي را از لحاظ لغوي مي‌توان چنين تعريف کرد: تحليل قواي رواني که گاهي با افسردگي همراه است. فرسودگي شغلي نشانگان خستگي مفرط عاطفي به دنبال سال‌ها درگيري و تعهد نسبت به کار و مردم است. به عبارت ديگر فرسودگي شغلي خستگي جسمي، روحي و رواني به دنبال قرار گرفتن طولاني مدت در موقعيت کار سخت است . اين نشانگان حالتي است که در آن قدرت و توانايي افراد کم و رغبت و تمايل آنها براي انجام کار و فعاليت کاهش پيدا مي‌کند.
فرسودگي شغلي پيامدي از فشار شغلي دايم و مکرر است. بدين ترتيب که شخص در محيط کارش به علت عوامل دروني و بيروني تحت فشار است و اين فشار پيوسته سرانجام به احساس فرسودگي تبديل مي‌گردد. فرسودگي شغلي به عنوان فقدان انرژي و نشاط تعريف مي‌شود و شخص دچار فرسودگي شغلي احساس کسالت‌انگيزي را نسبت به انجام رفتار شغلي نشان مي‌دهد.
اولين آسيب فرسودگي شغلي، رنج بردن از فرسودگي جسمي هم‌چون سردرد، تهوع، کم‌خوابي، و تغييراتي در عادات غذايي است. فرسودگي عاطفي هم چون افسردگي، احساس درماندگي، احساس عدم کارآيي در شغل خود و همچنين ايجاد نگرش‌هاي منفي نسبت به خود، شغل، سازمان و به طور کلي نسبت به زندگي پيامدهاي بعدي کارزدگي هستند.
عوامل زمينه‌ساز و مرتبط با فرسودگي شغلي
تعارض نقش: شخصي كه مسووليت‌هاي متعارضي دارد، اين احساس را خواهد داشت كه به چند جهت كشيده مي‌شود. چنين شخصي مجبور خواهد بود چندين كار را همزمان به انجام برساند و در نتيجه، به خستگي از كار و نهايتاً فرسودگي شغلي مبتلا خواهد شد.
ابهام نقش: بعضي از افراد، از انتظاري كه از آنها مي‌رود آگاه نيستند. چنين افرادي، تنها مي‌دانند كه از آنها انتظار مي‌رود شخص كارآمدي در حرفه خود باشند اما مطمئن نيستد كه چگونه مي‌توانند اين انتظار را برآورده سازند و اين عدم اطمينان، بدين دليل است كه براي ايفاي نقش خود، الگو يا راهنمايي ندارند كه از او پيروي كنند يا الگوبرداري نمايند. نتيجه اين عدم آگاهي نسبت به وظيفه محوله، اين خواهد بود كه فرد شاغل هرگز اين احساس را تجربه نخواهد نمود كه مي‌تواند در انجام كار خود، ارزشمند و موفق باشد.
ازدياد نقش : بعضي افراد نمي‌توانند به پيشنهاد كاري و مسووليت‌هاي فراوان و بيش از حدي كه به آنها مي‌شود نه بگويند و در نتيجه، مسووليت‌ها و وظايف زيادي را به خود تحميل مي‌نمايند. چنين افرادي از جمله كساني هستند كه بيشتر در معرض ابتلا به فرسودگي شغلي قرار دارند.
نشانه هاي فرسودگي شغلي
نشانه هاي جسمي: خستگي، اختلال خواب ، سردرد و ... .
نشانه هاي رواني: خشم، تحريک پذيري، افسردگي، عدم اعتماد به نفس، احساس پوچي و... .
نشانه هاي اجتماعي: قطع ارتباط کوتاه مدت و طولاني با اطرافيان، گوشه گيري، درگيري با ديگران و ... .
نشانه هاي سازماني: شامل غيبت از کار، بي تفاوتي به کار، روحيه عدم مشارکت و ... .
فرسودگي شغلي عامل بازدارنده‌اي براي ايجاد و گسترش خشنودي شغلي است. پژوهش‌ها نشان مي‌دهند که پزشکان عمومي بيش از بقيه شاغلان دچار کارزدگي مي‌شوند. نتايج پژوهش هاي دهه 90 نشان داده است که 40 درصد پزشکان تحت تاثير فرسودگي شغلي قرار گرفته اند. و در حال حاضر 50 درصد پزشکان تحت تاثير فرسودگي شغلي قرار دارند.
شيوه پيشگيري از فرسودگي شغلي
در صورتي كه از فرسودگي شغلي در رنج هستيد يا مي‌خواهيد از مبتلا شدن به آن مصون بمانيد اقدامات زير را انجام دهيد:
- در صورت امكان شرايط فيزيكي يا رواني كار خود را تغيير دهيد و چنان چه قادر به ايجاد چنين تغييراتي نمي‌باشيد، بعضي از رفتارهاي خود را تغيير دهيد و مسئوليت هاي بيشتري را كه از عهده انجام دادن آن بر نمي‌آييد، قبول نكنيد.
- تغذيه مناسب داشته باشد و سعي کنيد در هنگام خوردن غذا آرامش داشته باشد.
- در طول روز اوقاتي را به سرگرم کردن خود اختصاص دهيد: ديدن فيلم، خواندن طنز، گفتگو با دوستان را فراموش نکنيد.
- از برنامه‌هاي متنوع براي بهبود وضعيت بدني خود استفاده كنيد و اوقات خاصي از شبانه روز را به ورزش كردن اختصاص دهيد و از برنامه‌هاي غذايي مناسب استفاده كنيد. بدين ترتيب مقاومت بدن شما در مقابل فرسودگي ناشي از فشارهاي رواني مربوط به كار و خستگي شغلي افزايش مي‌يابد.
- از روش هاي خاص ايجاد آرامش جسمي و ذهني مانند توقف فکر، آرام سازي عضلاني و ذهني استفاده كنيد.
- روش‌هاي كارآمد براي انجام كارها دنبال كنيد. زيرا اگر روش هاي بهتر و اثر بخش تر براي انجام دادن كارها را تجربه كنيد، متوجه مي‌شويد هميشه روشي بهتر براي انجام دادن هرکاري وجود دارد.
- خواب كافي و رفتن به دامن طبيعت نيز در تقليل استرس ناشي از كار مؤثر است.
جلال مرادي_کارشناسي ارشد روانشناسي باليني